गुलछडी ची लागवड

  फुलांची काढणी ः १) लागवडीनंतर तीन ते चार महिन्यांनी फुले काढणीस योग्य होतात. पूर्ण वाढ झालेल्या कळ्या आणि उमललेल्या फुलांची काढणी नेहमी सकाळी पाच ते आठ किंवा संध्याकाळी सहा ते सात वाजता करावी. २) फुलदाणीत किंवा पुष्पगुच्छ यासाठी सर्वांत खालची दोन-तीन फुले असतात. उमलत असलेले फुलदांडे जमिनीलगत पानाच्या वरील बाजूस छाटावेत. अशा अशा छाटलेल्या फुलदांड्यांच्या एक डझनच्या जोड्या बांधून वर्तमानपत्राच्या कागदात गुंडाळून बांबू किंवा कागदामध्ये भरून लांबच्या बाजारपेठेत विक्रीसाठी पाठवावी. ३) साधारण हेक्‍टरी ८ ते १० लाख फुले मिळतात , तर सुक्‍या फुलांचे उत्पादन हेक्‍टरी सात ते आठ टन मिळते. सुट्ट्या फुलांना भारतीय बाजारपेठेत भरपूर व नियमित मागणी असल्यामुळे अशी फुले बाजारपेठेत ५ ते ७ किलो क्षमतेच्या बांबू किंवा कागदाच्या बॉक्समध्ये भरून बाजारपेठेत विक्रीस पाठवावीत. सुट्या फुलांपासून गुलछडी अर्क हे सुगंधी द्रव्य ०.०८ ते ०.११ टक्का काढता येते. यास परदेशातून चांगली मागणी आहे.  

  व्यापारी उपयोग फुलातील तेलाचा उपयोग अरोमा उपचारासाठी केला जातो. तसेच या तेलाचा उपयोग सुगंधी द्रव्य तयार करण्यासाठीही होतो. फुलाची गुणवत्ता , गंध यामुळेच निशिगंधाला व्यापारी पिकाचे महत्त्व आहे.   निशिगंध तथा गुलछबू गुलछडी ही एक सुवासिक फुले देणारी वनस्पती आहे. या वनस्पतीचे शास्त्रीय नाव पॉलियांथेस ट्युबेरोसा आहे. झुडूप वर्गातील या वनस्पतीची उंची एक ते दीड मीटर एवढी असते. निशिगंधाला हिंदीत रजनीगंधा तर इंग्लिशमध्ये ट्यूबरोझ नाव आहे.   वर्णन   या वनस्पतीची पाने साधी लांब आणि गडद हिरव्या रंगाची असतात. या वनस्पतीच्या पानावरील शिरा समांतर प्रकारातील असतात.. अशा प्रकारची रचना असलेली पाने एकबीजपत्री या गटात मोडतात. या गटातील वनस्पतींना फांद्या नसतात. फुले खोडसदृश दांड्याच्या टोकावर येतात. दांडय़ावर जास्तीत जास्त ३० फुले असतात. दांडय़ाच्या खालच्या भागातील फुले आधी उमलतात , त्यानंतर त्याच्या वरची आणि सर्वात शेवटी टोकाकडील फुले उमलतात. नळीसारख्या आकारातून पांढऱ्या रंगाच्या सहा पाकळ्या वर आलेल्या असतात. अशा प्रकारची विशिष्ट रचना असल्यामुळेच या फुलांना इंग्रजीत ट्यूबरो...

  निशिगंध   तथा     गुलछडी   ही एक सुवासिक फुले देणारी वनस्पती आहे. या वनस्पतीचे शास्त्रीय नाव   पॉलियांथेस ट्युबेरोसा   आहे. झुडूप वर्गातील या वनस्पतीची उंची एक ते दीड मीटर एवढी असते. निशिगंधाला   हिंदीत   रजनीगंधा   तर   इंग्लिशमध्ये   ट्यूबरोझ   नाव आहे. निशिगंधाची फुले रात्री फुलतात. म्हणून त्या फुलांना निशिगंधा म्हणतात. वर्णन [ संपादन ] या वनस्पतीची पाने साधी लांब आणि गडद हिरव्या रंगाची असतात. या वनस्पतीच्या पानावरील शिरा समांतर प्रकारातील असतात.. अशा प्रकारची रचना असलेली पाने एकबीजपत्री या गटात मोडतात. या गटातील वनस्पतींना फांद्या नसतात. फुले खोडसदृश दांड्याच्या टोकावर येतात. दांडय़ावर जास्तीत जास्त ३० फुले असतात. दांडय़ाच्या खालच्या भागातील फुले आधी उमलतात , त्यानंतर त्याच्या वरची आणि सर्वात शेवटी टोकाकडील फुले उमलतात. नळीसारख्या आकारातून पांढऱ्या रंगाच्या सहा पाकळ्या वर आलेल्या असतात. अशा प्रकारची विशिष्ट रचना असल्यामुळेच या फुलांना इंग्रजीत ट्यूबरोझ असे म्हटले जाते. फुले [ संपादन ] एकेरी पाकळ्या अस...

  माळरानावर गुलछडीचा सुगंध दुष्काळातही ठिबक सिंचनाद्वारे आदर्श पाणी व पीक व्यवस्थापन केल्याने सोनवडी सुपे (जि. पुणे) येथील कुंडलिक नानासाहेब मोरे यांनी निशिगंध (गुलछडी) पिकातून चांगले उत्पादन मिळवले आहे. घरचे सदस्यच शेतात राबल्याने मजूर समस्या कमी होण्यास मदत झाली आहे. सोनवडी सुपे (ता. बारामती , जि. पुणे) येथील कुंडलिक मोरे यांच्याकडे वडिलोपार्जित सोळा एकर शेती आहे. त्यापैकी पाच एकर क्षेत्र पठारी व माळरान असल्याने ती पडीक होती. सन 2007 ला त्यांनी त्या जमिनीची मशागत करून घेतली. तिथे सिंचनासाठी विहीर खोदली. विहिरीला पाणीही चांगले लागले. त्यांची प्रकाश व मिनिनाथ ही दोन मुले आपापला व्यवसाय सांभाळून शेतीकडेही लक्ष देतात. मुलांच्या मदतीने मोरे यांनी रेशीम शेती सुरू केली. त्याचे व्यवस्थापन चांगल्या रीतीने केल्याने त्यांना बऱ्यापैकी फायदा मिळत आहे. तसेच या क्षेत्रापैकी दीड एकर क्षेत्रावर लिंबाची बाग लावली आहे. इतर क्षेत्रामध्ये कोरडवाहू पद्धतीने पावसावर आधारित ज्वारी , बाजरी , गहू आदी हंगामी पिके ते घेतात. विहिरीचे पाणी उन्हाळ्यात कमी पडत असल्याने त्यांनी शेतात 350 फूट बोअर घेतले. बोअर व...

निशिगंध हे एक कंदवर्गीय फूलझाड असून महाराष्ट्रात गुलछडी या नावाने महत्त्वाचे व्यापारी पीक गणले जाते. फुले पांढरीशुभ्र असून सुवासिक असल्याने फुले वेणी , गजरा , पुष्पहार , फुलांच्या माळा अथवा फुलदांडे फुलदाणीत व पुष्पगुच्छ करण्यासाठी वापरले जातात.    निशिगंध या फूलपिकास उष्ण आणि दमट हवामान चांगले मानवते. कोरड्या हवामानातही जेथे पाण्याची बारमाही सोय असेल , तेथे या पिकाची फायदेशीर लागवड करता येते. अतिथंड हवामान व अतिपाऊस या पिकास हानिकारक ठरू शकतो. जमीन पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी हलकी ते मध्यम जमीन चांगली मानवते. जमिनीचा सामू साधारण ६.५ ते ८ च्या दरम्यान असावा. हलक्‍या जमिनीत भरपूर प्रमाणात सेंद्रिय खताचा वापर करावा किंवा लागवडीपूर्वी हिरवळीच्या पिकांची पेरणी करून ते जमिनीत कुजण्यासाठी गाडावे. शक्‍यतो लागवडीसाठी चुनखडीयुक्त , हरळी आणि लव्हाळायुक्त जमिनीची निवड करू नये. लागवड निशिगंध हे पीक बहुवर्षीय असून एकदा लागवड केल्यास त्याच जमिनीत सतत तीन वर्षे ठेवता येते किंवा प्रत्येक वर्षी नवीन लागवड केली जाते. एप्रिल - मे महिन्यात लागवड करावी. लागवडीसाठी २० ते ३० ग्रॅम वजनाचे किंवा त्याह...